Culturen

en landen

In onze geglobaliseerde wereld is het belangrijker dan ooit om een taal te ontwikkelen waarin iedereen zich thuis voelt, uit welke cultuur, welke religie of welk land die ook komt.

Hoofdstukken

01Namen van mensen en plaatsen

02Migratie

03Racisme, kolonialisme, eurocentrisme

04Religie

01Namen van mensen en plaatsen

Als we mensen willen respecteren, kunnen we om te beginnen hun namen correct schrijven en uitspreken. Maar hoe doe je dat met namen en plaatsen uit het Arabisch, Grieks, Chinees, Russisch? Voor de meeste talen zijn er regels:

Specifiek voor plaatsnamen is er de pagina Buitenlandse Aardrijkskundige Namen van de Taalunie.
Een algemeen overzicht van de VRT-aanpak voor de verschillende talen vind je hier. Aanvullend is ook dit interessant: De Volkskrant Stijlboek (zoek ‘Buitenlandse namen’)
Voor het Chinees geeft VRT een helder overzicht van uitspraakregels hier. Zie ook De Volkskrant Stijlboek (zoek ‘Beijing’).
Voor het Arabisch zijn er geen heldere regels. We vinden wel een kort artikeltje van de VRT hier en een goed overzicht in De Volkskrant Stijlboek (zoek ‘Arabisch’). Vlaamse media zoals VRT en De Standaard wijken wel van de Volkskrant af: VRT en De Standaard schrijven bijvoorbeeld Al Qaeda; de Volkskrant schrijft Al Qaida. – Naar verwachting midden 2021 zou de Taalunie een omspel-hulp Arabisch-Nederlands lanceren (zie alleen voor abonnees: De Standaard, 15 mei 2021).
Als je Russische plaats- of persoonsnamen in het cyrillisch of Engels ingeeft, dan geeft De Transcriptor de schrijfwijze die voor het Nederlandse taalgebied gebruikelijk of aanbevolen is. Het programma is ontwikkeld door de Radboud Universiteit in samenwerking met de VRT en de NOS.

We vermijden

(Wit-Rusland)

We gebruiken

  • Belarus (het land), Belarussisch

Toelichting. Volgens de Taalunie wordt in officiële documenten Belarus gebruikt (zie Buitenlandse Aardrijksundige Namen, zoek Wit-Rusland). Voor andere teksten kan ook Wit-Rusland.

De Volkskrant gebruikt systematisch Belarus, om aan te geven dat het om een onafhankelijk land gaat, en niet om een deel van Rusland (zie De Volkskrant Stijlboek ‘Belarus’). De VRT en De Standaard gebruikten in 2021 nog vooral Wit-Rusland.

02Migratie

We schrappen

Allochtoon

We gebruiken

Als we algemeen moeten blijven, gebruiken we:

  • Mensen met een migratieachtergrond

Als we specifieker kunnen zijn, doen we dat. We gebruiken dan, afhankelijk van de context en de wensen van de mensen zelf:

  • Mensen met een Nederlandse achtergrond, met een Tsjetsjeense achtergrond
  • Mensen van Franse afkomst, van Turkse afkomst
  • Een Congolese Belg, een Congolees-Belgische man
  • Een Belgische inwoner van Syrische afkomst
  • De Marokkaans-Belgische gemeenschap
  • De Turkse Gentenaars

Toelichting. Allochtoon (dat ‘van andere aarde’ betekent) maakt deel uit van het binaire paar allochtoon-autochtoon en roept daarmee een tegenstelling op die veel taalgebruikers niet willen oproepen.

Bronnen. In Nederland zijn verschillende officiële instanties al in 2016 gestopt met het gebruik van het woord. Zowat elke gids raadt het gebruik ervan af, ook de NRC-code en Het Stijlboek van de Volkskrant. Zie ook de interessante verkenning van het Nederlandse Centraal Bureau Statistiek hier.

We schrappen

Illegaal
Sans papier
(Asielzoeker)

We gebruiken

Toelichting.

  • Illegaal. Mensen zijn nooit illegaal. De Vluchtelingenorganisatie van de VN beveelt al sinds 2008 aan om het woord ‘illegalen’ te vermijden.
  • Wat sans-papier betreft: wij zien geen reden om het Frans te gebruiken als we ook een Nederlandse omschrijving hebben.
  • Asielzoeker. In de Belgische wetgeving wordt sinds 2018 niet langer asielzoeker gebruikt, wel ‘Verzoeker om internationale bescherming’. In kranten lezen we ‘VIB’ers’ (bv. in De Standaard, 16 juni 21), maar die afkorting nemen we liever niet meteen over.

Bronnen.

We letten op met

(Migrant)
(Vluchteling)

We gebruiken

We beperken het gebruik van die woorden tot mensen die recent gemigreerd of gevlucht zijn. Als ze hier eenmaal enkele jaren wonen, zijn het geen vluchtelingen of migranten meer maar gewone mensen, eventueel met een migratieachtergrond.

Toelichting. (Migrant) en (vluchteling) zijn etiketten die generaties lang aan mensen worden doorgegeven, terwijl die mensen al lang niet meer aan het vluchten of migreren zijn, en gewoon in dit land geboren en getogen zijn.

Bron. Waarden voor een nieuwe taal (11), een handreiking die we algemeen te activistisch vinden maar op dit punt wel volgen.

We vermijden

Minderheid

We gebruiken

  • Groep bewoners
  • Bevolkingsgroep

Toelichting. Minderheid roept een tegenstelling op met meerderheid en wordt daarom bij voorkeur niet meer gebruikt. Zoals in de VRT Woordenlijst diversiteit wordt opgemerkt, vormen we allemaal in veel opzichten een meerderheid van minderheden.

We schrappen

Nieuwe Belg
Gastarbeider

We gebruiken

  • Iemand met een migratieachtergrond

Toelichting. Nieuwe Belg en Gastarbeider vermijden we wegens gekunsteld of verbloemwoord.

Bron. Voor Nieuwe Nederlander: cf de Volkskrant Stijlboek, zoek Allochtoon.

We letten op met

(Roots)

Toelichting

Je kunt over jezelf zeggen: ‘Ik heb Congolese roots, Amerikaanse roots’. Maar het woord kan gekunsteld klinken als je het in een gesprek over iemand of met iemand anders gebruikt: ‘Heb je Afrikaanse roots?’

Bron. Woorden doen ertoe, 141

We letten op met

Transmigrant

Toelichting

Transmigrant is het gebruikelijke woord in Vlaanderen (zie VRT-taal transmigrant (2018). Transmigrant wordt in Nederland wel in een andere betekenis gebruikt (zie Trouw).

03Racisme, kolonialisme, eurocentrisme

Algemeen. Kolonialisme en rassentheorieën hebben tot extreme onderdrukking geleid. Alle woorden die hiermee te maken hebben, liggen vandaag erg gevoelig. We kiezen voor respectvol taalgebruik.

Als het over groepen mensen gaat, kiezen we voor:

  • Mensen van kleur

Andere omschrijvingen voor groepen zijn:

  • Zwarte mensen, witte mensen. Die omschrijvingen worden in veel gidsen aangeraden.
  • In Nederlandse gidsen wordt afgeraden om gebruik te maken van mensen met een donkere huid, mensen met een lichte huid, mensen met een donkere huidskleur, mensen met een lichte huidskleur.

Als het over individuele mensen gaat, zijn we waar mogelijk specifieker:

  • Een Congolese moeder, een Congolees-Belgische moeder.
  • John is een Afro-Belg.
  • Pauline is een vrouw van kleur.
  • Najat is opgegroeid in Marrakesh, ze is van Marrakesh, haar ouders zijn van Marokko, haar ouders zijn geboren in Marokko.

Bronnen en achtergrond.

We schrappen

Zwarten
Bruinen
Roodhuid
Kleurling

Toelichting

We reduceren mensen niet tot één kenmerk als dat gevoelig ligt. Alternatieven: zie boven, onder het kopje Respectvol taalgebruik.

We schrappen

Mensen met een kleurtje
Gekleurde mensen

Toelichting

We vermijden verkleinwoorden en grammaticaal onduidelijke omschrijvingen. Alternatieven: zie boven, onder het kopje Algemeen.

Bron. Gekleurd: Woorden doen ertoe, 109

We schrappen

Neger

Toelichting

Dit woord wordt vandaag in geen enkele omstandigheid meer gebruikt. Alternatieven: zie boven, onder het kopje Algemeen.

Achtergrond. Zie Woorden doen ertoe, 133

We schrappen

Niet-witte mensen

Toelichting

We vermijden wit als referentie te gebruiken. Alternatieven: zie boven, onder het kopje Algemeen.

We letten op met

Wit of blank?

Toelichting

In de meeste gevallen vervangen wij ‘blank’ door ‘wit’.

Voor organisaties en groepen kiezen we voor:

  • Een wit bedrijf
  • Een witte school

Als het over individuele mensen gaat:

  • Wij hebben geen moeite met: een witte vrouw
  • Heel wat Vlamingen zeggen nog: een blanke vrouw

‘Blank’ heeft voor veel mensen koloniaal-raciale connotaties van reinheid en superioriteit. Als we mensen met een donkere huid ‘zwarte mensen’ noemen, is het logisch om mensen met een lichte huid ‘witte mensen’ te noemen.

De Nederlandse gidsen kiezen radicaler voor ‘wit’ dan de Vlaamse. De VRT gebruikt ‘witte school’ maar ‘blanke vrouw’ (VRT-Woordenlijst Diversiteit). Alle Nederlandse gidsen kiezen resoluut en in alle gevallen voor ‘wit’ (bv. WOMEN inc – Stijlgids, zoek wit).

Bronnen.

We schrappen

Halfbloed, mesties, moor, mulat

We gebruiken

  • Een mens van kleur
  • Mensen uit een gemengde relatie
  • Mensen met een witte moeder en een zwarte vader

Toelichting. We gebruiken geen woorden met raciale oorsprong meer. In een historische context kun je de woorden nog gebruiken als je ze tussen aanhalingstekens zet.

Bronnen. In Tropenmuseum – Woorden doen ertoe vind je meer uitgebreide, ook historische toelichting bij woorden als halfbloed, kaukasisch, moor, mulat, zigeuner, enz.

We vermijden

Kaukasisch

We gebruiken

  • Wit

Toelichting. Zie boven, onder Halfbloed.

We vermijden

Zigeuner

We gebruiken

  • Soms Roma (meervoud) of Rom (enkelvoud); soms Sinti
Toelichting. Zie boven, onder Halfbloed. Zie ook Volkskrant zigeuners

We vermijden

Het Verre Oosten,
het Midden-Oosten, het Nabije Oosten

We gebruiken

  • Het Verre Oosten > Azië
  • Het Midden-Oosten > West-Azië
  • Het Nabije Oosten > Turkije

Toelichting. Europa is niet het centrum van de wereld, dus moeten we dat in ons taalgebruik ook niet laten uitschijnen. Door het gebruik van Ver, Midden en Nabij nemen we het Westen als referentie. We gebruiken neutrale woorden.

‘Midden-Oosten’ blijven we voorlopig wel gebruiken als West-Azië onbegrijpelijk zou zijn. De term is nog sterk ingeburgerd en wordt ook in de bedrijfswereld vaak gebruikt voor organisatieonderdelen, bv. Group EMEA (Group Europe, Middle East, Africa).

We vermijden

Niet-westers

Wat met Westen, Oosten, Noord en Zuid?

Toelichting

We gebruiken speciekere omschrijvingen.

Niet-westers is te algemeen en neemt het Westen als referentie.

Westen, Oosten, Noord, Zuid. In het algemeen genieten specifiekere woorden waar mogelijk de voorkeur. Toch moet we ook opmerken dat een windstreek op zichzelf niets te maken heeft met eurocentrisme. Sommige bronnen willen ook woorden als het Westen of het Oosten schrappen, maar dat lijkt ons niet nodig. Het Oosten lijkt nog bijna nergens gebruikt te worden omdat het te algemeen is; het Westen blijft volgens ons een zinvol woord om een politiek-cultureel geheel mee aan te geven, al dan niet positief. Ook Noord en Zuid blijven volgens ons bruikbare woorden om algemeen over rijke en arme groepen landen te spreken.

Bronnen.

We schrappen

Columbus heeft Amerika ontdekt.

We gebruiken

  • Columbus heeft Amerika voor de Europeanen ontdekt.

Bron. Zie Woorden doen ertoe, 134

We schrappen

Ontwikkelingsland

We gebruiken

  • Soms Groeiland
  • Soms Laag-inkomenland

Toelichting. Als we ‘ontwikkelingsland’ gebruiken, gaan we ervan uit dat het land zich nog moet ontwikkelen tot een ‘ontwikkeld land’, waarmee we dan een westers land bedoelen. Veel mensen vinden dat het Westen niet als referentie genomen moet worden. We gebruiken neutrale woorden.

We schrappen

Derde Wereld

We gebruiken

  • Soms Groeiland
  • Soms Laag-inkomenland

Toelichting. De Derde Wereld bestaat niet meer sinds de Eerste en de Tweede Wereld verdwenen zijn met de val van de Berlijnse Muur in 1989.

Bron. (Alleen voor abonnees:) Vergeet de ‘derde wereld’, De Standaard, 7 sep 2019.

We schrappen

Indiaan
Eskimo
Hottentot
(Aboriginal)

We gebruiken

Algemeen
  • Oorspronkelijke bewoners
We kiezen waar mogelijk voor woorden die de mensen van die groepen zelf gebruiken:
  • Indiaan > Sioux, Cherokee, enz.
  • Eskimo > Inuit in Canada, Iñupiat in Noord-Alaska, Kalaallit in Groenland, enz.
  • Hottentot > Khoikoi mensen, de Khoisan (het volk)
  • (Aboriginal) > oorspronkelijke bewoners van Australië, van Canada
Bronnen.

Wat met

Inheems?

Toelichting

Alleen te gebruiken in tweede instantie.

Inheems past voor planten en dieren, maar wordt de jongste decennia ook vaker voor groepen mensen gebruikt.

Er zijn officiële instanties die de term gebruiken, zoals de VN in de Verklaring over de Rechten van Inheemse Volkeren (2007).

De term is handig, soepel en kort, maar blijft wat vreemd aanvoelen, vinden wij. Als we het in een tekst over groepen mensen hebben, gebruiken we eerst een omschrijving met ‘oorspronkelijke bewoners’. Daarna gebruiken we ook soms het kortere ‘inheemse gemeenschap’ of een variant. We volgen hierin onder meer De Standaard.

Bron. Zie Woorden doen ertoe, 119

We schrappen

Ras

Toelichting

Er is maar één ras, het menselijke. We gebruiken omschrijvingen als groep, volk, of beter nog, de specifieke term die de groep mensen voor zichzelf gebruikt.

04Religie

We vermijden

Mohammedaan
(Islamiet)
Muzelman

We gebruiken

  • Moslim

Toelichting.

Moslim is de term die de gelovigen zelf verkiezen, omdat die het dichtst aanleunt bij de Arabische terminologie.

De oude term ‘mohammedaan’ werd gebruikt voor mensen die Mohammed aanbidden. Maar moslims aanbidden Mohammed niet, ze aanbidden alleen hun God.

Islamiet is strikt genomen niet verkeerd: moslims zijn aanhangers van de islam. De term kan echter makkelijk verward worden met ‘islamist’, dat is iemand die radicaal wil dat een staat volgens het islamitische geloof wordt geregeerd.

‘Muzelman’ gebruiken we niet meer. Het woord is etymologisch een variant van ‘moslim’, maar is vandaag archaïsch.

Bronnen.

We letten op met

(Suikerfeest)

We gebruiken

Turkse moslims spreken van het Suikerfeest. Moslims uit Arabische landen houden niet zo van deze term: zij vieren ‘het einde van de Ramadan’.

Bron. VRT-woordenlijst diversiteit

Bekijk alle Diverse Thema’s:

Leeftijd
opleiding
inkomen

Gender

Mensen
met een
beperking

Culturen en landen

Terug naar de hoofdpagina Inclusief Taalgebruik

lees ook

Online Magazines

De kunst van digital storytelling evolueert ultrasnel. In de nieuwste generatie verhalen werken we volop met beweging en interactie. We…

lees meer

Interactieve Deep Content voor Deutsche Bank

Droom je van een eigen huisje in het buitenland? Wie niet! Maar wat komt er fiscaal allemaal bij kijken? Koop…

lees meer

Wat is deep content?

Geen enkel merk heeft genoeg aan oppervlakkige content. Als je een diepe band met mensen wil opbouwen, heb je ook…

lees meer